Του Σταύρου Μαλαγκονιάρη
Η Μάχη της Ηλεκτρικής έχει μια ξεχωριστή σημειολογία: Αποτελεί «τη μοναδική στιγμή εθνικής συμφιλίωσης στην μετά το 1943 Αθήνα». Μπροστά στον κίνδυνο να ανατιναχτεί το εργοστάσιο από τους Γερμανούς αστυνομικοί του Πειραιά βρέθηκαν να πολεμάνε μαζί με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, που το υπερασπίζονταν!
Όμως, επίσης, συγκλονιστικές ήταν οι ώρες της μάχης καθώς στο πλευρό των Ελασιτών βρέθηκαν οπλισμένοι εργάτες του εργοστασίου ακόμα και δωδεκάχρονα παιδιά, που βρήκαν- άγνωστο που- όπλα και πυροβολούσαν εναντίον των Γερμανών….
Αυτές τις συγκλονιστικές πτυχές της Μάχης της Ηλεκτρικής αποκαλύπτει ο Ιάσωνας Χανδρινός στη διπλωματική εργασία του που εκπονήθηκε στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών του σπουδών στο Τμήμα Ιστορίας- Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και κυκλοφόρησε σε βιβλίο με τον τίτλο «Το τιμωρό χέρι του λαού. Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-44» από τις εκδόσεις Θεμέλιο.
Ωστόσο, την θυσία των συναδέλφων τους δεν ξεχνάνε και οι σημερινοί εργαζόμενοι στη ΔΕΗ. Έτσι, την Παρασκευή 9/10 στις 10.30 το πρωί στο χώρο του εργοστασίου πραγματοποιείται εορτασμός της επετείου της Μάχης της Ηλεκτρικής από την Τοπική Διοικούσα Επιτροπή της Ένωσης Τεχνικών Ομίλου ΔΕΗ του ΑΗΣ Αγ. Γεωργίου.
Στην απόλυτα τεκμηριωμένη, επιστημονική έρευνά του ο συγγραφέας κάνει αναφορά στις τελευταίες μέρες των Γερμανών στην κατεχόμενη Αθήνα σε ένα υποκεφάλαιο με τίτλο «Τελευταίο καθήκον: Η προστασία των υποδομών της πρωτεύουσας».
«Με τη λογική της κατοχύρωσης στρατηγικών σημείων στον αστικό χώρο, ο ΕΛΑΣ διεξήγε παράλληλα έναν αγώνα δρόμου για την κατάληψη και διατήρηση εργοστασιακών μονάδων και δημοσίων κτιρίων της πόλης. Σε αυτή τη συγκυρία, οι μαχητές του ΕΛΑΣ πιστώθηκαν και με τη διάσωση σημαντικών υποδομών της πρωτεύουσας από ενδεχόμενες γερμανικές καταστροφές».
Όπως γράφει, παρακάτω, ο ερευνητής οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατέγραφαν λεπτομερώς τις κινήσεις των γερμανικών δυνάμεων ενώ ένοπλες μονάδες κατέλαβαν στρατηγικά σημεία, όπως τα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ στο Γαλάτσι, απ’ όπου υδροδοτείτο μεγάλο μέρος της πρωτεύουσας, αφού, μάλιστα, χρειάστηκαν να δώσουν μάχη με τους Τσολιάδες, που τα φρουρούσαν.
Στη Νέα Φιλαδέλφεια ο πρωτοεμφανιζόμενος 17ος Λόχος Νέας Φιλαδέλφειας έκοψε τα καλώδια πυροδότησης με τα οποία οι Γερμανοί φαίνεται πως σκόπευαν να ανατινάξουν ορισμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις που είχαν μετατραπεί σε αποθήκες πυρομαχικών- συγκεκριμένα τη βαμβακουργία «ΑΕ Ελληνικά Κλωστήρια» των Υιών Τεγόπουλου με τη «δίδυμη» της εριουργία «ΑΕ Britannia», την κλωστοϋφαντουργία «Ελληνίς» ακόμα και την αποθήκη πυρομαχικών στα Άνω Λιόσια.
Σταδιακά, η προσοχή στράφηκε στον Πειραιά, που στέγαζε τις βασικές υποδομές της πρωτεύουσας.
Στη μελέτη του κ. Ιάσωνα Χανδρινού διαβάζουμε:
«Τη νύχτα της 11ης Οκτωβρίου, δυνάμεις του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό διοικητή τον Σωτήρη Κύβελο και καπετάνιο τον Νίκανδρο Κεπέση, αχρήστευσαν τρία φρεάτια υπονόμευσης που προορίζονταν για την ανατίναξη των λιμενικών εγκαταστάσεων, κόβοντας τα καλώδια πυροδότησης. Το πρωί της 12ης, όταν οι τελευταίες οπισθοφυλακές εγκατέλειπαν την Αθήνα, ο Πειραιάς συγκλονιζόταν από συνεχείς εκρήξεις και το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στο εργοστάσιο της ΗΕΑΠ στο Κερατσίνι, που ηλεκτροδοτούσε την πόλη. Το απόγευμα της 12ης, ο υπολοχαγός επικεφαλής της φρουράς του εργοστασίου διαπραγματεύτηκε με αντιπροσώπους της εργοστασιακής επιτροπής του ΕΑΜ και το Ι/6 Τάγμα του ΕΛΑΣ (Πέτρος Ευσταθόπουλος- Αλέκος Βαρυτιμίδης) την παράδοση του εργοστασίου. Οι εξήντα Γερμανοί της φρουράς αποχώρησαν και ο ΕΛΑΣ τοποθέτησε φρουρά γύρω από το κτίριο για να το προστατέψει ενώ για να αντιμετωπισθεί ενδεχόμενο επανόδου των Γερμανών, ένας λόχος τάχθηκε στους Μύλους Αγίου Γεωργίου με μέτωπο προς το Πέραμα και την Κοκκινιά. Την ίδια ώρα καταλαμβάνονταν κεντρικά σημεία στον Πειραιά (Σχολή Ναυτικών Δοκίμων).
» Το πρωί της 13ης Οκτωβρίου αλυσιδωτές εκρήξεις κατέστρεφαν τις εγκαταστάσεις υγρών καυσίμων της Shell στο Πέραμα και λίγο αργότερα, το τμήμα των εξήντα Γερμανών επέστρεψε στο εργοστάσιο με βαρύ οπλισμό σε θέση βολής. Αμέσως κινητοποιήθηκαν οι τέσσερις λόχοι του Ι Τάγματος και δόθηκε εντολή από το Σύνταγμα στο ΙΙ Τάγμα Κοκκινιάς (Αντώνης Καριζώνης- Χρήστος Συμεωνίδης) να καλύψει τα νώτα των αμυνόμενων από την κατεύθυνση του Νεκροταφείου της Νίκαιας και να εμποδίσει κίνηση Γερμανών από το Αιγάλεω στο Ρουφ. Ο κίνδυνος έφερε τη μοναδική στιγμή εθνικής συμφιλίωσης στην μετά το 1943 Αθήνα: Αστυνομικοί του Πειραιά με επικεφαλής τον ταξίαρχο Παυσανία Κατσώτα, επιτελάρχη της Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής, έσπευσαν στο Κερατσίνι για να βοηθήσουν στη μάχη. Όταν οι Γερμανοί άφησαν τα αυτοκίνητα μακριά από την πύλη του εργοστασίου βρέθηκαν μέσα σε καλά σχηματισμένο κλοιό. Συνεργεία του ΕΑΜ έκοβαν τηλεφωνικούς στύλους για να φτιάξουν αυτοσχέδια εμπόδια και, κατά το σύνηθες, χωνιά καλούσαν τον κόσμο του Κερατσινίου να σπεύσει στο σημείο. Σε βοήθεια των Ελασιτών ήρθαν οπλισμένοι εργάτες του εργοστασίου με επικεφαλής το μηχανικό υπηρεσίας Βενιζέλο Αποστολίδη. Ακόμα και δωδεκάχρονα παιδιά βρήκαν όπλα και πυροβολούσαν όντας βέβαιοι πως έχουν να κάνουν με τους τελευταίους Γερμανούς. Δεχόμενοι σφοδρά πυρά, οι Γερμανοί υπέκυψαν μετά από πέντε ώρες μάχης. Οι απώλειες τους ήταν 11 νεκροί, 21 τραυματίες και 24 αιχμάλωτοι, όλος ο ατομικός οπλισμός και 29 τεμάχια εκρηκτικών υλών. Ίδιος ήταν και ο αριθμός των Ελλήνων, που έπεσαν στη μάχη (11) και αξίζει να αναφερθούν ονομαστικά:Αντώνης Καλαποθάκος (εργάτης της ΗΕΑΠ), Νίκος Γεωργιάδης (εργάτης της ΗΕΑΠ), Δημήτρης Μαργαρώνης, Ιωάννης Ηλιόπουλος, Παναγιώτης Κοσμίδης, Γρηγόρης Μεγγίσογλου, Συρίγος Παπάζογλου, Γιώργος Γκιόρδας, Ανδρέας Κουνούπας, Παναγιώτης Μαυρομμάτης, Ακρίτας Τοροσιάδης.
Χάρη στη θυσία των παραπάνω ανδρών, το εργοστάσιο και ο ηλεκτροφωτισμός της πρωτεύουσας είχαν σωθεί, επίτευγμα για το οποίο ο ταξίαρχος Κατσώτας και βρετανοί αξιωματικοί εξέφρασαν το θαυμασμό τους στη διοίκηση του 6ου Συντάγματος.
(….) Στις 14 Οκτωβρίου οι πρώτοι βρετανοί στρατιώτες αποβιβάζονταν στον Πειραιά έχοντας υπόψη την χαρακτηριστική επισήμανση στην Επιχειρησιακή Διαταγή του ταξίαρχου Σκόμπι πως, εκτός από το αρχιτεκτονικό θαύμα του Παρθενώνα, θα έβλεπαν και «μάχες σε αντίπαλες φατρίες». Ήταν μια εύστοχη παρατήρηση για μια πόλη έτοιμη να εκραγεί….».
Τι σήμαινε η καταστροφή της «Ηλεκτρικής»
Η εφημερίδα «Ελευθερία» στο φύλλο της 14ης Οκτωβρίου 1944 σε πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ αναφέρεται στις καταστροφές, που έγιναν στο λιμάνι του Πειραιά κατά την γερμανική αποχώρηση, για να κάνει ειδική αναφορά στην αποτροπή της καταστροφής της «Ηλεκτρικής» στο Κερατσίνι.
«Και αν η γενναιότης των στρατιωτικών μας τμημάτων δεν συνετέλει εις το να συλληφθούν οι ογδόντα εγκληματίαι της Ηλεκτρικής, κάθε κίνησις, ο φωτισμός, η συγκοινωνία θα απήτουν έτη δια να επανέλθουν εις τον κανονικόν ρυθμόν», γράφει το πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ της εφημερίδας, στην οποία μάλιστα τονίζεται ότι «από του πολυπαθούς Πειραιώς μέχρι του Περάματος τίποτε δεν έμεινεν όρθιο. Τίποτε. Η καταστροφή είναι απερίγραπτος και είναι η μεγαλυτέρα από όσας επέφεραν οι Βάρβαροι εις τον τόπον αυτόν».
Παρακάτω διαβάζουμε «συντρίμματα μόχθου εκατό ετών ηπλώθησαν εις του Βασιλειάδου, εις τα «σιλό», εις τα κρηπιδώματα, εις τα αποθήκας της «Σέλλ» και της «Σόκομπελ»- παντού. (…) ο Πειραιεύς ως λιμήν δεν υφίσταται».
Σε διπλανές στήλες δημοσιεύεται ρεπορτάζ με τίτλο «Πως επετεύχθη η διάσωσις του εργοστασίου της ηλεκτροπαραγωγής» και υπότιτλο «Η σύγκρουσις με τους καταστροφείς Γερμανούς».
Στο κείμενο διαβάζουμε:
Το παρά το Κερατσίνι εργοστάσιον της Ηλεκτρικής Εταιρείας είναι άθικτον και το βραδύτερον εντός 48 ωρών θα καταστή δυνατή η παροχή ρεύματος εις την περιοχή της πρωτευούσης. Η διάσωσις του σπουδαιοτάτου αυτού εργοστασίου οφείλεται εις το θάρρος των εργατών του και την κεραυνοβόλον και τολμηράν ενέργειαν δυνάμεων τακτικού στρατού και του Ελάς.
Προχθές το απόγευμα δύναμις 40 Γερμανών μετέβη εις το εργοστάσιον, το εκύκλωσε, συνέλαβε την τότε εργαζόμενην βάρδιαν και την περιώρισε. Επίσης, συνελήφθη και περιορίσθη και η επόμενη βάρδια. Αμέσως, κατόπιν οι Γερμανοί ήρχισαν σκάπτοντες ορύγματα πέριξ του εργοστασίου δια να το ανατινάξουν.
Διαφυγόντες εργάται ειδοποίησαν ομάδα του Ελάς η οποία έσπευσε να καταλάβη θέσεις μάχης πέριξ του εργοστασίου και απήτησε από τους Γερμανούς να μην προκαλέσουν ουδεμίαν βλάβην εις το εργοστάσιον, υποσχόμενη να τους αφήση να φύγουν ανενόχλητοι.
Αργά τη νύκτα όμως κατέφθασεν νέα γερμανική δύναμις η οποία επετέθη εκ των νώτων κατά των ανδρών του Ελάς οίτινες ηναγκάσθηκαν να συμπτυχθούν εν αναμονή ενισχύσεων. Ένοπλος δύναμις της Αστυνομίας Πόλεων και ενισχύσεις τακτικού στρατού υπό την ηγεσίαν του κ. Κατσώτα κατέφθασαν επί τόπου και μετά πολύωρον σύγκρουσιν υποχρέωσαν τους Γερμανούς να συνθηκολογήσουν και να παραδώσουν το εργοστάσιον περίπου άθικτον.
Κατά την διάρκειαν της συκγρούσεως συνελήφθησαν 10 Γερμανοί αιχμάλωτοι, άλλοι 10 δε εφονεύθησαν. Ο Ελάς είχεν απώλειας 4 νεκρών και 6 τραυματιών, Αργότεραν ανεκοινώθη ότι ολόκληρος η γερμανική δύναμις παρεδόθη.
Στον επίλογο του ρεπορτάζ με υπότιτλο «Ευχαριστίαι της κυβ. επιτροπής» αναφέρεται:
Η Τριμελής Κυβερνητική Επιτροπή λαβούσα υπ’ όψιν την γενόμενην υπό τμημάτων του ΕΛΑΣ και των εργατών του εργοστασίου Ηλεκτροπαραγωγής Αγίου Γεωργίου- σπουδαιότατου παράγοντος και εν γένει ζωής των πόλεων Αθηνών Πειραιώς- διασώσαντες τας εγκαταστάσεις του ως άνω εργοστασίου, απευθύνει θερμόν έπαινον προς όλους τους συμμετάσχοντας και συνεργασθέντες εις την ως άνω πράξιν και την ευγνωμοσύνη των δύο πόλεων
Η Τριμελής Κυβ. Επιτροπή
Γ. ΖΕΥΓΟΣ, Θ. ΤΣΑΤΣΟΣ. Φ. ΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣpireas2day.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου