Η Αποδοχή της κληρονομιάς με το «Ευεργέτημα της απογραφής» (ή: «επ΄ωφελεία απογραφής» )

Ο Ορέστης Σεϊμένης στο "ON LINE"

Ορέστης Σεϊμένης - Αλεξάνδρα Γεράγγελου

1. Αποδοχή με  επιφύλαξη 

Ο κληρονόμος κατά την διαδικασία της αποδοχής της κληρονομιάς έχει το δικαίωμα να την αποδεχθεί με επιφύλαξη, δηλαδή με το ευεργέτημα της απογραφής, ή «επ ωφελεία απογραφής» όπως λέγεται διαφορετικά 1902 Α.Κ.

2. Ατομική και κληρονομιαία περιουσία

Όταν αποκτηθεί η κληρονομιαία περιουσία  αναμιγνύεται με την ατομική περιουσία του κληρονόμου. Από την ανάμιξη αυτή ο κληρονόμος ευθύνεται, κατ αρχήν, για τις υπάρχουσες υποχρεώσεις της κληρονομίας . Για τις υποχρεώσεις αυτές ευθύνεται με την δική του περιουσία. ΄Ετσι η κληρονομιά μπορεί να γίνει αρνητική, ζημιογόνα και ο κληρονόμος να κινδυνεύει να χάσει και την δική του, ατομική, περιουσία ή ένα μέρος της, για να καλύψει τίς υπάρχουσες υποχρεώσεις – χρέη του κληρονομηθέντος..  1901 Α.Κ.

Για να μην συμβεί αυτό δημιουργήθηκε ο θεσμός της αποδοχής με το ευεργέτημα της απογραφής ή «επ ωφελεία απογραφής» όπως λέγεται διαφορετικά    A.K.1902 

3. Η αποδοχή με το «ευεργέτημα της απογραφής» δεν είναι αποποίηση της κληρονομιάς

Με τον τρόπο αυτό (δηλαδή με το ευεργέτημα της απογραφής), ο κληρονόμος δεν αποποιείται την κληρονομιά αλλά η κληρονομιά αποτελεί χωριστή ομάδα περιουσίας ανεξάρτητη από την άλλη περιουσία που έχει ο κληρονόμος (επομένως οι υποχρεώσεις που έχει κληρονομήσει θα καλυφθούν – πληρωθούν από το ενεργητικό της κληρονομιάς).

4. Εξόφληση των δανειστών του κληρονομουμένου με όρους και προϋποθέσεις

Στην περίπτωση της κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής, εφόσον  εξαντληθεί το ενεργητικό της κληρονομιάς, ο κληρονόμος δεν έχει πλέον καμιά υποχρέωση και ευθύνη απέναντι στους δανειστές του κληρονομούμενου που δεν ικανοποιήθηκαν. 

5. To ευεργέτημα της απογραφής και η πτώχευση του κληρονομούμενου

Το ευεργέτημα της απογραφής μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και στην περίπτωση που ο κληρονομούμενος έχει κηρυχθεί σε πτώχευση .

Επίσης και στην περίπτωση που η κληρονομιά έχει τεθεί σε δικαστική εκκαθάριση.  Α.Κ. 1902  παρ.1 

6. To ευεργέτημα δεν πρέπει να αφορά μέρος της κληρονομίας

Το ευεργέτημα της απογραφής δεν μπορεί να αφορά μέρος της κληρονομικής μερίδας αλλά ολόκληρη.

Α.Κ. 1902  παρ. 2

7. To ευεργέτημα της απογραφής είναι δικαίωμα που ασκείται συγχρόνως με το δικαίωμα της αποδοχής της κληρονομιάς. 

Αν ο κληρονόμος αποδέχθηκε την αποδοχής ρητά (ή σιωπηρά μετά παρέλευση της προθεσμίας της αποποίησης, δηλαδή των 120 ημερών), ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ στην συνέχεια να αποδεχθεί την κληρονομιά αυτή με το ευεργέτημα της απογραφής     Α.Κ. 1902  παρ. 2 

8. Εξοφλούνται πρώτοι οι δανειστές με προνόμιο

Ικανοποιούνται με προτεραιότητα κατά την εξόφληση τους οι δανειστές και μάλιστα σε εκείνοι που έχουν νόμιμο κεκτημένο δικαίωμα – προνόμιο.

9. Μπορεί ο «αγοραστής κληρονόμος» να έχει το δικαίωμα του ευεργετήματος της απογραφής

Ναι μπορεί. Εφ όσον όμως είχε ασκήσει προηγουμένως  και ο πωλητής  -κληρονόμος αυτό το δικαίωμα.    Α.Κ. 1902  παρ. 2 

10. Μπορεί ο «κληρονόμος του κληρονόμου» να έχει το δικαίωμα του ευεργετήματος της απογραφής

Ναι μπορεί. Εφ όσον όμως είχε ασκήσει  και ο αρχικός -κληρονόμος αυτό το δικαίωμα. Εάν ο αρχικός κληρονόμος αποδέχθηκε την κληρονομιά χωρίς το ευεργέτημα της απογραφής, τότε ο δεύτερος-επόμενος κληρονόμος δεν δικαιούται να ασκήσει το δικαίωμα του ευεργετήματος της απογραφής. Α.Κ. 1902  παρ. 2 

11. Σε περίπτωση συγκληρονόμων πως ασκείται το δικαίωμα του ευεργετήματος της απογραφής

Ο καθένας από τους κληρονόμους μπορεί να δεχθεί το ευεργέτημα της απογραφής ανεξάρτητα από τους λοιπούς κληρονόμους . 

Α.Κ. 1902  παρ. 2 

12. Σε ποιές περιπτώσεις το ευεργέτημα της απογραφής ισχύει υποχρεωτικά  

Σε ορισμένες περιπτώσεις η αποδοχή της κληρονομιάς θεωρείται από τον νόμο ότι πραγματοποιείται με το ευεργέτημα της απογραφής.

Τέτοιες περιπτώσεις είναι:

• η αποδοχή κληρονομιάς ανηλίκων που τελούν υπό γονική μέριμνα (Α.Κ. 1527), 

• η αποδοχή κληρονομιάς αυτών που είναι σε Επιτροπία (Α.Κ. 1650, 1698), 

• η αποδοχή αυτών που είναι σε δικαστική αντίληψη (Κ. 1707)

• το Ελληνικό Δημόσιο

• ΝΠΔΔ

• Η Εκκλησία της Ελλάδος 

• Η Αρχιεπισκοπή Αθηνών

• Οι Μητροπόλεις

• Τα Εκκλησιαστικά Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου

      Α.Κ. 128, 129, 1686, 1912

13. Μέχρι πότε πρέπει να γίνεται η αποδοχή κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής; Διαδικασία.

Στην περίπτωση του ευεργετήματος της απογραφής η διαδικασία της αποδοχής κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής δεν επηρεάζει την σειρά εφαρμογής του φορολογικού νόμου σε παρόμοιες περιπτώσεις. Όταν όμως γίνει τελεσίδικα η απογραφή θα γίνει νέα εκκαθάριση. Η δήλωση αποδοχής της κληρονομίας επ΄ ωφελεία απογραφής θα γίνει μέσα στην τετράμηνη προθεσμία της αποποίησης  (πριν τελειώσει η ημερομηνία αυτή), Η δήλωση θα υποβληθεί στον Γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς. 

Οι προβλεπόμενες από τον Αστικό Κώδικα προθεσμίες αποποίησης της κληρονομιάς και η αποδοχή της κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής, δεν αποτελούν λόγο διάφορης εφαρμογής των διατάξεων του νόμου 2961/2001.

Ν.2961/2001 αρθρο 2 παρ. 3

14. Πότε καλείται το δημόσιο ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος;

Εάν η εξ αδιαθέτου διαδοχή δεν έχει αποκλεισθεί με κάποια διαθήκη του κληρονομουμένου, η διαδοχή αυτή προχωρεί κατά τάξεις, και μόνο αν δεν υπάρχουν τα κατά νόμο καλούμενα πρόσωπα (: σύζυγος, παιδιά, συγγενείς) στις πέντε πρώτες τάξεις, καλείται στην έκτη τάξη το Δημόσιο, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος (άρθρα 1710. 1711, 1824 Α.Κ.)• Υπό την ιδιότητα του εξ αδιαθέτου κληρονόμου το Δημόσιο δεν μπορεί να 'αποποιηθεί το κληρονομικό του δικαίωμα που το έχει εκ του νόμου με το ευεργέτημα της απογραφής, και ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς έως το ενεργητικό της, ακόμη και αν δεν κάνει σχετική δήλωση ή δεν συντάξει απογραφή, και δεν υπόκειται σε έκπτωση από το ευεργέτημα της απογραφής (βλ. άρθρα 1848, 1902, 1903, 1904, 1905, 1911 του Α.Κ.  του Εισ.Ν.Α.Κ.).

Εφόσον προκύπτει ανάγκη ορισμού κηδεμόνα και αρμοδιότητα του Υπουργού Οικονομικών, ο σχετικός φάκελος διαβιβάζεται στο Υπουργείο αυτό. Αν από τα στοιχεία, πιθανολογείται σφόδρα ότι δεν υπάρχει κληρονόμος πλην του Δημοσίου, ο διορισμός παραλείπεται και υποβάλλεται αίτηση στο δικαστήριο της κληρονομιάς για τη βεβαίωση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου, σύμφωνα με το άρθρο 1868 του Αστικού Κώδικα    

Ν.4182/2013 άρθρο 61 παρ..13

Το δημόσιο δεν υποχρεούται να υποβάλλει δήλωση ή να συντάξει απογραφή.

Αθήνα  9/12/2017