ΝIKOΣ Λ. Γ. ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ*
Με τον τίτλο «How Democracies Die» (Πώς κάποιες δημοκρατίες πεθαίνουν), κυκλοφορεί εδώ και λίγες ημέρες στην Αμερική ένα βιβλίο 320 σελίδων. Συγγραφείς του, οι καθηγητές στο Harvard Steven Levitsky και Daniel Ziblatt. Επί 20 χρόνια μελετούν τη λειτουργία πολλών δημοκρατιών στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Το συμπέρασμά τους είναι δυσάρεστο. Ναι, πολλές δημοκρατίες πεθαίνουν. Το βιβλίο σχολιάζεται ευρύτατα. Διότι τα συμπεράσματά του συνδυάζονται με την παρούσα πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ, με τους κινδύνους που αποτελούν για την αμερικανική δημοκρατία ο πρόεδρος Τραμπ και ο τρόπος που ασκεί τις εξουσίες του.
Επειδή σε ένα ασυμμάζευτο μυαλό κυκλοφορεί η ιδέα της εκλεκτικής συγγένειας Ντόναλντ Τραμπ και Αλέξη Τσίπρα (βλ. Βίοι παράλληλοι, Ντόναλντ και Αλέξης, «Καθημερινή», 5 Ιουλίου 2017), παρακινήθηκα σε σχετική έρευνα μέσω Διαδικτύου. Αποτελέσματα: στην εποχή μας, όσες δημοκρατίες πεθαίνουν συνήθως δεν είναι από βίαιη ενέργεια, επανάσταση, πραξικόπημα, κίνημα, εμφύλιο πόλεμο (διαπιστώνουν οι χαρβαρντιανοί καθηγητές). Επέρχεται με σταδιακή διολίσθηση προς τον απολυταρχισμό. Αυτό, στις μέρες μας, συντελείται, σε διαφορετικούς βαθμούς, στη Ρωσία, στις Φιλιππίνες, στην Τουρκία, τη Βενεζουέλα, την Ουγγαρία, την Ουκρανία, την Πολωνία. Η διολίσθηση ξεκινάει από την εκλογική κάλπη. Δημοκρατίες, το πιο πιθανό σήμερα, είναι να σβήσουν στα χέρια παικτών που κατ’ αρχήν κέρδισαν την εξουσία με εκλογές.
Στην εκτίμησή τους για τους κινδύνους της δημοκρατίας, οι συγγραφείς παρατηρούν ότι τέσσερα προειδοποιητικά στοιχεία επισημαίνουν αν ένας πολιτικός ηγέτης είναι επίφοβος για απολυταρχικές προθέσεις: (1) Ο ηγέτης δείχνει χαλαρή δέσμευση (commitment) όσον αφορά τους δημοκρατικούς κανόνες, (2) αρνείται τη νομιμότητα των αντιπάλων του, (3) ανέχεται τη βία, (4) δείχνει πρόθυμος να περιορίσει τις πολιτικές ελευθερίες και τα μέσα επικοινωνίας (media). «Ενας πολιτικός που αντιδρά θετικά έστω και σε ένα από αυτά τα κριτήρια αποτελεί περίπτωση ανησυχίας». Δυστυχώς, ο Τραμπ αντιδρά θετικά και στα τέσσερα, διαπιστώνει ο Nicholas Kristof, συνεργάτης-σχολιαστής των New York Times.
Η σκέψη μου. Στα καθ’ ημάς: (1) Το πρώτο κριτήριο. Η διακυβέρνηση διά πράξεων νομοθετικού περιεχομένου και η διά της διαδικασίας του επείγοντος μέσα σε 3-4 ημέρες ψήφιση νομοσχεδίων εκατοντάδων άρθρων και σελίδων δείχνουν σεβασμό των δημοκρατικών κανόνων; Οχι, καταπατείται η δημοκρατική τάξη. (2) Ο πρωθυπουργός, εκφραζόμενος διά του Παύλου Πολάκη και άλλων υπουργών του, σαφώς αρνείται τη νομιμότητα των αντιπάλων του. (3) Ανοχή της βίας. Μερικές λέξεις αρκούν: Εξάρχεια, «Ρουβίκωνας», Χρυσή Αυγή, ΠΑΜΕ, Πολυτεχνείο, πανεπιστημιακό άσυλο. (4) Περιορισμός των πολιτικών ελευθεριών και των media. Ας αρχίσω από το δεύτερο. Από την πρώτη στιγμή του σχηματισμού της κυβερνήσεως των Συριζανέλων, ο έλεγχος των μέσων επικοινωνίας υπήρξε η πρώτη επιδίωξη και φροντίδα τους. Με τρόπους μεταξύ απολυταρχικής νοοτροπίας και καραγκιόζη. Δεν τα κατάφεραν. Μίσος κατά της Δικαιοσύνης. Σήμερα επικρατεί η διαπλοκή στην πιο ακραία της μορφή, ανοιχτά, χωρίς ίχνος ντροπής.
Οι Συριζαίοι επήραν την κυβέρνηση. Δεν τους αρκεί. Θέλουν να καταλάβουν και την εξουσία. Το είπε η σύντροφος του πρωθυπουργού. Δεν μπορεί παρά να εκφράζει και τις απόψεις του ιδίου· αν διαφωνούσε, θα τον είχε χωρίσει (το είπε η ίδια). Κατάληψη της εξουσίας από ένα κόμμα, από έναν άνθρωπο, σημαίνει θάνατο της δημοκρατίας. Ο πρωθυπουργός, με τη στήριξη του Καμμένου και των ΑΝΕΛ, ήδη την ασκεί ημιαυταρχικά. Και μη μου πείτε πως δέχεστε ότι είναι η τρόικα, οι θεσμοί, οι μισητοί δανειστές μας που κυβερνούν! Για την παραίτηση, την προφορική, φτάνει μία λέξη στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, για τη γραπτή, ένα φύλλο χαρτί. Οταν υπάρχει τσίπα. Ενα ρο δεν απαλλάσσει!
Για τη διολίσθηση προς τον θάνατο της δημοκρατίας υπάρχουν επιπλέον ετούτον τον καιρό στη χώρα μας και οι αντικειμενικές συνθήκες. Ο Edward Luttwak έγινε γνωστός με το βιβλίο του «Coup d’ Etat – A Practical Handbook» (1968). Σήμερα είναι διεθνής προσωπικότητα στους τομείς διεθνούς στρατηγικής και στρατιωτικής ιστορίας. Γράφει: «Οι πολιτικές δομές των περισσότερων ανεπτυγμένων χωρών είναι πολύ ανθεκτικές… Εκτός εάν μερικοί “προσωρινοί” παράγοντες εξασθενήσουν το σύστημα και συσκοτίσουν τη βασική καλή του κατάσταση. Οι πιο κοινές περιπτώσεις αυτών των προσωρινών παραγόντων είναι: (α) Σοβαρή, παρατεταμένη οικονομική κρίση με μεγάλης κλίμακας ανεργία ή υψηλό πληθωρισμό, (β) ένας παρατεταμένος και ανεπιτυχής πόλεμος ή μια μείζων αποτυχία, στρατιωτική ή διπλωματική, (γ) παρατεταμένη αστάθεια κάτω από ένα πολυκομματικό σύστημα».
Νομίζω πως καταλαβαινόμαστε τι έχει να γίνει αν στις επόμενες εκλογές δεν υπάρξει ισχυρή, δημοκρατική, φιλελεύθερη πλειοψηφία και οδηγηθούμε σε νέες εκλογές με απλή αναλογική. Υπάρχουν από τώρα τα τέσσερα προειδοποιητικά κριτήρια όπως και στην περίπτωση Τραμπ. Θα υπάρξουν και οι δυόμισι από τους τρεις «προσωρινούς» παράγοντες. Υπάρχει ήδη ο ενάμισης... Οι προτεινόμενοι στο «How Democracies Die» τρόποι αντιδράσεως, προς αποφυγήν του θανάτου της δημοκρατίας, είναι παντελώς ανεπαρκείς και δύσκολα προσαρμόσιμοι στις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της σημερινής Ελλάδος. Σε όλους μας η ευθύνη.
* Διετέλεσε υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ στην κυβέρνηση Κων. Μητσοτάκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου