Γιάννης Ρίτσος – Μέρα Μαγιού γεννήθηκες…

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω,

άνοιξη, γιε, που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις

άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης

Και με το δάχτυλο απλωτό μου τα 'δειχνες ένα-ένα

τα όσα γλυκά, τα όσα καλά κι αχνά και ροδισμένα

Και μου 'δειχνες τη θάλασσα να φέγγει πέρα, λάδι,

και τα δεντρά και τα βουνά στο γαλανό μαγνάδι

Και τα μικρά και τα φτωχά, πουλιά, μερμήγκια, θάμνα,

κι αυτές τις διαμαντόπετρες που ίδρωνε δίπλα η στάμνα.

Μα, γιόκα μου, κι αν μου 'δειχνες τ' αστέρια και τα πλάτια,

τα 'βλεπα εγώ πιο λαμπερά στα θαλασσιά σου μάτια.

Και μου ιστορούσες με φωνή γλυκιά, ζεστή κι αντρίκια

τόσα όσα μήτε του γιαλού δε φτάνουν τα χαλίκια

Και μου λες, γιε, πως όλ' αυτά τα ωραία θα ναι δικά μας,

και τώρα εσβήστης κ' έσβησε το φέγγος κ' η φωτιά μας.

"ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ" συγκεντρωτική έκδοση του Γιάννη Ρίτσου, Ποιήματα (Α' τόμος, 1978, σ. 168 άσμα VI)

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο ποιητής της ρωμιοσύνης ο υπέροχος, ο τεράστιος Γιάννης Ρίτσος. Ήταν 1 Μαΐου του 1909,Πρωτομαγιά, Παγκόσμια Αργία, η Παγκόσμια Ημέρα της Εργατιάς που θεωρείται  σύμβολο των μακρόχρονων αγώνων και των αμέτρητων θυσιών των λαών όλης της γης. Ημέρα που τον στιγμάτισε και έμελλε να γίνει ο υποστηρικτή της. Αξιώθηκε να πορευτεί μαζί της, να υμνήσει τους αγώνες, να θρηνήσει τους ήρωές της. Φυλακίστηκε, εξορίστηκε και εκτοπίστηκε από πολλούς άδικα, αλλά αισθανόταν πάντα υπερήφανος για τις ιδέες του και τις απόψεις του, για τα πιστεύω του στα οποία παρέμεινε πιστός έως το τέλος της ζωής του.

Ημέρα Μαγιού έγραψε και το αριστουργηματικό, το υπέρτατο ποίημα «Επιτάφιος» που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» με τον τίτλο «Μοιρολόγι» στις 12 Μαΐου του 1936. Στην πρώτη του μορφή το έργο αποτελούνταν από τρία μέρη 44 στίχων και ήταν αφιερωμένο στους εργάτες της Θεσσαλονίκης. Το 1936 κυκλοφόρησε  η 1η έκδοση σε τόμο, με τον τίτλο «Επιτάφιος». Η έκταση του έργου ήταν μεγαλύτερη-14 άσματα-224 στίχοι.Το 1956 είκοσι χρόνια μετά ακολούθησε η 2η ολοκληρωμένη έκδοση με έξι επιπλέον άσματα (X - XV), η οποία είναι και η οριστική. Η έκδοση του ’56 περιλαμβάνει 20 άσματα, αποτελούμενα από 8 δίστιχα, εκτός από το 19ο και το 20ο, που αποτελούνται από 9 δίστιχα. Οι στίχοι είναι ομοιοκατάληκτοι δεκαπεντασύλλαβοι. Ένα μοναδικό και όμορφο έργο, διαχρονικό και επίκαιρο όσο ποτέ, γιατί εργάτες υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα οπουδήποτε στην οικουμένη. Από πολλούς θεωρείται ένα μεγαλειώδες έργο, διάδοχος  της αρχαίας τραγωδίας και της μακραίωνης δημοτικής μας ποίησης. Συναρπάζει με το λαικό απλό ύφος του και προκαλέι ρίγη στον αναγνώστη, στον άνθρωπο κάθε εποχής με την αλήθεια που εκπέμπει η κάθε λέξη του, με το λυρισμό και τη μουσικότητα της ρίμας και των στίχων του.

Μελοποιήθηκε από έναν άλλο Τιτάνα της Ελλάδας τον Μίκη Θεοδωράκη. Ήταν το πρώτο μελοποιημένο έργο του Γιάννη Ρίτσου και ο ίδιος είχε κάνει την εξής δήλωση στον μεγάλο συνθέτη λέγοντάς του πως: "Ήταν τα πρώτα ποιήματα μου που είχαν μελοποιηθεί. Μου έκανε τρομερή εντύπωση, μα είναι δυνατόν η ποίηση να βρει μια πλήρη αντιστοιχία με την μουσική. Μέχρι τίνος έλεγα ότι η κάθε τέχνη είναι αυτάρκης και δεν έχει ανάγκη από την βοήθεια της άλλης. Αλλά όταν έγραψες τον Επιτάφιο και αργότερα φυσικά την Ρωμιοσύνη που ήταν η μεγάλη δόξα σου, είπα πραγματικά ότι εδώ πέρα είναι ένας δρόμος για να πλησιάσει η ποίηση μέσο της μουσικής εκείνους τους ανθρώπους που δεν θα τους πλησίαζε ίσως ποτέ".

Η αλήθεια είναι πως ήταν η αρχή, το πρώτο βήμα για να έρθει ο Έλληνας κοντά στην ποίηση γιατί ο Επιτάφιος αποτελεί έργο ξεχωριστό που συνδυάζει μοναδικά  το λαϊκό στοιχείο, την έντεχνη μουσική και την ποίηση.Ο«Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου έγινε κειμήλιο των παλαιότερων γενεών, κληρονομιά της σημερινής γενιάς και των επερχόμενων. Εξωτερικεύει μία εσωτερική και πνιγμένη φωνή του παρελθόντος που αντιπροσωπεύει και αφορά και τις γενιές της σύγχρονης εποχής,  για τη καταπολέμηση της εκμετάλλευσης και της παγκοσμιοποίησης που επιβάλλει η νέα τάξη πραγμάτων.

της Ελένης Ιωάννου

πηγή:tovivlio.net/salamina-press.blogspot.gr